Cũng như các ngành văn học và nghệ thuật khác, ngành nhiếp ảnh đặc biệt quan tâm đến việc miêu tả con người, bằng ảnh, thông qua cái máy ảnh kết hợp với việc điểu khiển ánh sáng và sử dụng hoá chất ảnh. Trong nhiếp ảnh, ảnh chân dung là thể loại có sức thuyết phục đặc biệt, quan trọng bậc nhất của ảnh báo chí cũng như ảnh nghệ thuật, nên đòi rất nhiều công phu.
Ảnh chân dung thường chụp một người hoặc một nhóm nhỏ vài người, trong đó khuôn mặt và cảm xúc của đối tượng được chú trọng. Mục đích của chụp ảnh chân dung là thể hiện được đường nét trên khuôn mặt, tính cách và tâm trạng của đối tượng được chụp. Một bức ảnh chân dung đẹp là bức ảnh lột tả được vẻ bề ngoài cũng như thế giới nội tâm đa dạng của đối tượng được chụp.
Ảnh chụp chân dung thường rơi vào một trong ba kiểu sau: Cận cảnh khuôn mặt, cận cảnh bán thân trên và phối hợp hậu cảnh.
Mục đích chính của chụp ảnh chân dung là khắc họa được những nét cơ bản của đối tượng chụp. Có thể áp dụng nhiều thủ thuật để đạt được mục đích này như chụp ngay khi đối tượng đang “chuẩn bị” cười hay khi đối tượng đã “cười xong” và thả lỏng cơ mặt, nụ cười sẽ tự nhiên và bớt phần gượng ép. Một cách khác là làm cho đối tượng vui vẻ, bớt ngượng ngùng bằng cách pha trò cười để đối tượng vui vẻ tự nheien. Nhưng có lẽ cách hiệu quả nhất tận dụng những lúc đối tượng không cảnh giác, vô tình nhìn về phía người chụp mà không nghĩ mình sẽ “bị” chụp, hoặc người chụp giả bộ đang căn chỉnh ống kính mà chưa chụp thật,…
Chân dung cận cảnh khuôn mặt
Các kiểu ảnh này chỉ đưa vào khuôn hình khuôn mặt hoặc phần từ vai trở lên. Đây là kiểu giúp khắc họa được nét mặt rõ ràng nhất. Để chụp kiểu này, góc ánh sáng chính rọi vào đối tượng là hết sức quan trọng. Nếu muốn khắc họa những nếp nhăn, góc cạnh gồ ghề của khuôn mặt đối tượng, cần có ánh sáng xiên rọi vào từ một bên hay từ trên xuống. Nếu muốn xóa các nếp nhăn và làm khuôn mặt đối tượng bớt gồ ghề, nên chọn những ngày nhiều sáng nhưng nhiều mây, không nắng to để nguồn sáng tỏa đều, không tạo bóng trên khuôn mặt.
Để có những bức chân dung đẹp khắc họa nổi bật đối tượng, cần tạo hậu cảnh tối và mờ hơn đối tượng chính bằng cách sử dụng khẩu độ mở lớn (giá trị f/number nhỏ) để xóa phông (tức là làm cho hậu cảnh mờ nhạt đi) khiến người xem tập trung vào đối tượng chính. Các nhiếp ảnh gia chuyên nghiệp thường sử dụng các ống kính có tiêu cự cố định từ 90mm hoặc dài hơn. Các ống kính tiêu cự cố định cho chất lượng ảnh nét hơn, đồng thời tiêu cự 90mm trở lên làm cho mũi (và các chỗ quá gồ ghề trên khuôn mặt) của đối tượng không bị quá gần và lộ rõ trong ảnh so với các phần khác trên khuôn mặt.
Chân dung bán thân trên
Chân dung bán thân trên không tập trung khắc họa khuôn mặt bằng kiểu cận cảnh và mang ít tính đặc trưng cá nhân hơn. Chân dung bán thân trên thường dễ chụp hơn do đối tượng không cảm thấy sức ép nặng nề vì bị “chĩa” ống kính vào mặt như ảnh cận cảnh, hơn nữa lại cho phép đưa vào khuôn hình một chút hậu cảnh. Đây là kiểu chân dung phổ biến nhất đối với ảnh chân dung một đối tượng và nhóm đối tượng.
Ống kính lý tưởng để chụp chân dung kiểu này vẫn là ống tiêu cự cố định 90mm, nhưng nếu nhóm đối tượng gồm năm sáu người, có thể sẽ cần ống cho góc rộng hơn. Đây là kiểu chụp rất phù hợp với các dịp như sinh nhật, lễ tốt nghiệp, ảnh cho niên giám nhà trường…
Chân dung phối hợp hậu cảnh rộng cho phép khắc họa các hoạt động trong cuộc sống của đối tượng. Kiểu này thường ứng dụng khi chụp đối tượng đang tham gia các hoạt động đời thường, trong công việc, trong giải trí,… Đây là kiểu giúp bức ảnh “kể chuyện” về đối tượng với người xem. Kiểu này thường được các phóng viên báo ảnh áp dụng để cung cấp cho người xem thông tin về các hoạt động của đối tượng được chụp. Kiểu này cũng rất phù hợp với ảnh đen trắng.
Tuy chụp chân dung theo kiểu này, điều quan trọng nhất mà nhiếp ảnh gia cần chú ý vẫn là lột tả được thế giới nội tâm bên trong của con người chứ không chỉ đơn thuần là sao chép đơn thuần vẻ bề ngoài. Để làm được như vậy, người chụp ảnh chân dung trước hết phải tìm hiểu nhân vật mà mình muốn thể hiện, cùng hòa mình và yêu mến họ, biết chờ đợi thời cơ và nhạy cảm kịp thời phát hiện những nét độc đáo, những khoảng khắc bất chợt trên gương mặt… Không chỉ chờ đợi, người chụp chân dung cũng cần biết khơi gợi những tình cảm của đối tượng một cách tự nhiên, chân thật. Bản thân người chụp cũng cần tự tạo ra cho mình cảm hứng sáng tạo và sáng tạo nghệ thuật nhiệt tình./.