Khi trí tuệ nhân tạo ngày càng thông minh và chiếm lĩnh các vị trí sơ cấp, lực lượng Gen Z – những người trẻ mới bước vào thị trường lao động – đang đối mặt với thách thức lớn chưa từng có.
Theo dự báo của Cục Thống kê Lao động Mỹ, đến năm 2030, thế hệ Z (sinh từ 1997–2012) sẽ chiếm khoảng 30% lực lượng lao động toàn cầu. Nhưng thay vì trở thành nhân lực chủ chốt trong thời đại số, họ lại đang đối mặt với nguy cơ bị công nghệ – đặc biệt là AI – “gạt sang bên”.
📉 Cơ hội giảm sút, kỳ vọng và thực tế cách xa
Báo cáo của công ty SignalFire chỉ ra rằng số lượng tuyển dụng vị trí entry-level – công việc dành cho người mới ra trường, ít kinh nghiệm – tại các tập đoàn công nghệ lớn đã giảm hơn 50% so với trước đại dịch. Các startup cũng cắt giảm hơn 30% vị trí tương tự.
Sinh viên tốt nghiệp từ các chương trình Khoa học Máy tính hàng đầu cũng không còn dễ dàng tìm được việc tại các công ty lớn như trước. Tỷ lệ sinh viên từ nhóm này làm việc tại Big Tech giảm một nửa chỉ trong vòng 2 năm.
Thống kê của Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York càng cho thấy thực trạng đáng lo: tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên ngành CNTT là 6,1%, cao hơn mức trung bình của sinh viên mọi ngành (5,8%).
“Những công việc sơ cấp vốn mang tính lặp lại, được xác định rõ ràng – là mục tiêu lý tưởng để AI tự động hóa”,
– Giáo sư Daniela Rus, Giám đốc Phòng thí nghiệm AI tại MIT.
🧠 Gen Z bị cạnh tranh bởi chính công nghệ họ thành thạo
Trớ trêu thay, chính Gen Z – thế hệ lớn lên cùng công nghệ – lại là nhóm dễ bị cạnh tranh bởi AI.
Trong khảo sát năm 2025 của ZipRecruiter, gần 40% sinh viên sắp ra trường tin rằng việc thực tập sẽ giúp họ có việc làm, nhưng chỉ 9% thực sự đạt được điều đó. Kỳ vọng mức lương trung bình 101.500 USD/năm của sinh viên mới tốt nghiệp cũng xa vời so với con số thực tế: 68.400 USD.
Hơn 50% người tìm việc trong ngành công nghệ ở độ tuổi 25–34 không nhận được lời mời làm việc nào trong tháng gần nhất. Điều đáng nói là gần 37% lãnh đạo nhân sự được khảo sát thừa nhận họ ưu tiên dùng AI hơn là tuyển người mới tốt nghiệp.
🚨 Khi Gen Z cũng “lo sợ bị thay thế”
“Nhiều việc trước đây tôi làm cả ngày, giờ chỉ mất một giờ với AI. Nhưng không phải tôi được nhẹ gánh – mà bị giao thêm việc. Tôi sợ đến lúc AI làm hết và tôi… bị loại”,
– một kỹ sư phần mềm 26 tuổi tại Amazon chia sẻ với Business Insider.
Gen Z không còn cảm thấy mình “an toàn” trong môi trường làm việc công nghệ cao – vốn từng là vùng đất hứa. Họ đang chứng kiến sự chuyển mình của các doanh nghiệp: tối ưu chi phí, cắt giảm nhân sự cấp thấp, và tăng tốc tích hợp AI vào quy trình.
🎯 Cơ hội vẫn còn – nếu biết chuyển mình cùng AI
Dù tình hình đáng báo động, nhưng các chuyên gia cho rằng cơ hội của Gen Z không biến mất – mà đang biến đổi. Để tồn tại và phát triển, thế hệ này cần:
- Chuyển từ người dùng sang người sáng tạo AI: không chỉ biết sử dụng, mà cần hiểu cách AI vận hành và tạo ra giá trị mới.
- Tham gia vào các lĩnh vực mới do AI mở ra, như quản trị hệ thống AI, thiết kế dữ liệu, đạo đức AI, kiểm chứng dữ liệu…
- Tận dụng lợi thế “công dân kỹ thuật số” để xây dựng phong cách làm việc sáng tạo, linh hoạt và đa nhiệm.
“Gen Z có năng lực công nghệ vượt trội, tiếp cận nhanh và thoải mái với các thay đổi. Đó là điều kiện lý tưởng để không bị AI thay thế – mà cùng AI tạo nên tương lai lao động mới”,
– Giáo sư Melissa Valentine, Đại học Stanford.
🧭 Kết luận: Không ai miễn nhiễm với cách mạng AI
Trong lịch sử lao động, chưa từng có thế hệ nào bước vào thị trường việc làm với một đối thủ phi nhân tính mạnh mẽ như Gen Z hôm nay.
AI không chỉ thay đổi cách làm việc – mà đang viết lại quy tắc của thị trường lao động. Và nếu Gen Z không nhanh chóng thích nghi, chủ động học hỏi và khai thác AI đúng cách, thì “làn sóng đổi nghề” trong vài năm tới sẽ cuốn trôi một phần đáng kể những người trẻ chưa kịp chuyển mình.
AI không lấy đi việc làm – nó chỉ lấy đi những người không biết thay đổi.
