Trước đây, mua sắm là trải nghiệm tại chợ, siêu thị, trung tâm thương mại. Ngày nay, chỉ cần một cú chạm trên màn hình, hàng hóa được giao đến tận cửa. Internet không chỉ đưa sản phẩm đến người tiêu dùng nhanh hơn, mà còn thay đổi cách người Việt suy nghĩ, lựa chọn, đánh giá và sử dụng dịch vụ. Một cuộc cách mạng tiêu dùng đang diễn ra từng ngày – không phải ngoài phố, mà là… trên mạng.
📈 Từ truyền thống sang trực tuyến: Thói quen mới hình thành
- Trước năm 2015: Mua hàng online vẫn là “thử nghiệm”, phổ biến ở người trẻ, thành thị.
- Giai đoạn 2020–2021 (COVID-19): Internet trở thành kênh mua sắm chính trong giãn cách.
- Từ 2022 đến nay: TMĐT bùng nổ, người Việt mua mọi thứ từ rau củ, quần áo, mỹ phẩm đến… ô tô qua mạng.
📌 Theo báo cáo iPrice 2024, Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ người tiêu dùng mua sắm online thuộc top đầu Đông Nam Á.
🧠 Internet thay đổi tâm lý người tiêu dùng thế nào?
1. So sánh & tham khảo trước khi mua
- Người tiêu dùng đọc review, xem đánh giá sao, so sánh giá giữa các sàn
- Tâm lý “tra Google trước – mua sau” trở nên phổ biến ở mọi độ tuổi
2. Tin vào cộng đồng hơn thương hiệu
- Người mua chú ý đến đánh giá từ người thật (user-generated content) hơn lời quảng cáo
- Các hội nhóm Facebook, video review TikTok ảnh hưởng mạnh đến quyết định mua hàng
3. Sẵn sàng thử sản phẩm mới – nếu được trải nghiệm tốt
- Nhãn hàng nhỏ, thương hiệu nội địa có cơ hội tiếp cận khách hàng nhờ Internet
- Khuyến mãi, voucher, livestream giảm giá tác động mạnh đến hành vi tiêu dùng
📲 Các nền tảng định hình thói quen tiêu dùng
- Shopee, Lazada, Tiki: Mua hàng nhanh, flash sale, thanh toán linh hoạt
- TikTok Shop: Mua sắm giải trí, xu hướng “chốt đơn trong 30s”
- Facebook, Zalo, Instagram: Mua bán cá nhân, tương tác trực tiếp
🎥 Livestream bán hàng trở thành “chợ truyền hình” thời đại mới – nơi người bán là MC, người xem là khách quen.
🔍 Những điểm mới trong hành vi tiêu dùng của người Việt
- Tiêu dùng tức thời: Mua sắm nhanh, giao hàng hỏa tốc trong vài giờ
- Ưa thích cá nhân hóa: Gợi ý sản phẩm theo hành vi người dùng
- Thích khuyến mãi – miễn phí vận chuyển: Tâm lý “săn sale” rất mạnh
- Thanh toán không tiền mặt: Ví điện tử (Momo, ZaloPay…), QR, banking dần thay thế tiền mặt
⚠️ Những hệ lụy cần lưu tâm
❌ Mua sắm cảm xúc, tiêu dùng không kiểm soát
- Khuyến mãi liên tục → dễ phát sinh nhu cầu ảo
- Trẻ vị thành niên cũng dễ tiếp cận mua hàng mà không có giám sát
❌ Lừa đảo thương mại điện tử
- Website giả mạo, fanpage mạo danh, lừa chuyển khoản trước
- Tình trạng giao hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn còn phổ biến
❌ Ô nhiễm môi trường từ đóng gói, vận chuyển
- Túi ni-lông, hộp nhựa, bao bì dư thừa gây áp lực lên môi trường
- Giao hàng nhanh → tăng phát thải CO₂ từ vận chuyển
🧭 Hướng đến tiêu dùng số văn minh
- Giáo dục kỹ năng tiêu dùng thông minh
→ So sánh giá, đọc kỹ đánh giá, kiểm tra nguồn gốc - Tăng cường minh bạch thương mại điện tử
→ Bảo vệ người tiêu dùng, giám sát sàn TMĐT, xử lý đơn vị vi phạm - Khuyến khích tiêu dùng bền vững – xanh
→ Hạn chế dùng nhựa, lựa chọn nhà cung cấp thân thiện môi trường - Chính sách kiểm soát và định danh tài khoản bán hàng
→ Ngăn chặn lừa đảo, bán hàng không rõ nguồn gốc
🌱 Kết luận: Người tiêu dùng số – Thông minh, linh hoạt và có trách nhiệm
Internet đã trao cho người tiêu dùng nhiều quyền lực hơn bao giờ hết. Nhưng kèm theo đó là trách nhiệm tự bảo vệ, tiêu dùng có chọn lọc và hướng đến sự phát triển bền vững. Tương lai không chỉ là “mua sắm dễ dàng hơn” – mà là “mua sắm tốt hơn, vì mình và vì xã hội”.
🎯 Người tiêu dùng số không chỉ là người dùng mạng – mà là công dân trong nền kinh tế số.
