Khi cuộc hội thảo kết thúc sau ba tiếng liên tục với 9 phiên trình bày, phóng viên Nhật Hưng chỉ mất vài phút để trích xuất toàn bộ phát biểu dưới dạng văn bản. Công cụ chuyển giọng nói sang văn bản không chỉ tự động nhận diện từng diễn giả, mà còn gợi ý các đoạn nổi bật theo ngữ cảnh. Chỉ với một lệnh đơn giản trong ChatGPT, anh nhanh chóng nhận được bản nháp bài viết – đầy đủ tiêu đề, dàn ý, thậm chí cả phong cách thể hiện.
“Không thể quay lại tác nghiệp như thời chưa có AI.”
— Nhật Hưng, phóng viên kỳ cựu tại Hà Nội
Thế giới làm báo đang thay đổi. Và nhà báo – dù kỳ cựu hay mới vào nghề – cũng không thể quay lưng với làn sóng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) đang cuộn trào.
🧠 “Bộ não phụ” cho nhà báo hiện đại
AI không thay thế nhà báo, nhưng đang dần trở thành bộ não phụ, giúp tăng tốc độ và hiệu quả xử lý thông tin:
- Ghi âm – chuyển lời nói thành văn bản theo thời gian thực, chia vai người nói
- Tóm tắt nội dung – lọc ý nổi bật, trích dẫn phù hợp
- Viết nháp – gợi ý tiêu đề, dàn bài, góc tiếp cận
- Trợ lý nghiên cứu – tìm thông tin nền, thống kê, đối chiếu
Phóng viên Phương Anh – chuyên mảng giáo dục – chia sẻ: “Trước đây, mỗi khi viết bài, tôi thường mất thời gian tìm dữ liệu cũ, nghĩ tiêu đề sao cho súc tích. Giờ đây, chỉ cần một lệnh trong ChatGPT, tôi có ngay gợi ý phù hợp, tiết kiệm ít nhất vài giờ mỗi bài.”
🔁 Từ công cụ hỗ trợ thành nền tảng tác nghiệp
Theo khảo sát của Thomson Reuters Foundation đầu năm 2025, hơn 81% nhà báo toàn cầu đã ứng dụng AI trong công việc – tăng mạnh so với chỉ 50% năm 2023 (WAN-IFRA). Tại Việt Nam, nhiều tòa soạn đã chuyển từ giai đoạn “thử nghiệm” sang “thực chiến”, với AI xuất hiện ở hầu hết các khâu:
- Lập kế hoạch đề tài
- Viết và biên tập
- Tạo ảnh minh hoạ, dựng video
- Dự báo xu hướng độc giả sau khi bài đăng
Ông Bùi Công Duyến – Giám đốc sản phẩm của Tòa soạn hội tụ OneCMS – cho biết: “AI có thể tự động hoá 25–30% khối lượng công việc của phóng viên, đặc biệt là tin nhanh, dữ liệu, thể thao, thời sự. Vấn đề không phải là dùng hay không, mà là dùng thế nào cho hiệu quả và đúng mực.”
⚠️ Mặt trái: Sai lệch, ảo giác và lười tư duy
Dù mang lại lợi ích rõ ràng, AI không phải không có rủi ro:
- “Ảo giác thông tin” (hallucination): AI đôi khi bịa ra dữ liệu không có thật
- Sai lệch trích dẫn: sửa đổi câu nói gốc, thêm nhận định không chính xác
- Thói quen lười tư duy: phụ thuộc quá nhiều vào AI, mất đi khả năng phân tích độc lập
Phương Anh từng “sốc” khi một bài viết sử dụng AI không kiểm chứng đã bị phản hồi vì trích dẫn sai nội dung gốc. Nhật Hưng cũng chia sẻ: “Bản tổng hợp AI viết về tiểu sử một CEO startup trông rất thuyết phục, nhưng gần một nửa thông tin là… không có thật.”
🧭 Vai trò con người: Từ phóng viên thành người định hướng
Theo ông Duyến, AI không thể thay thế “chất báo chí” – thứ được tạo nên từ kinh nghiệm, trực giác xã hội và bản lĩnh nghề nghiệp. Các mô hình AI có thể viết nhanh, trôi chảy, nhưng vẫn thiếu chiều sâu, cảm xúc và sự dấn thân.
“AI có thể thay thế phóng viên. Nhưng không thể thay thế người biết học hỏi, biết thích nghi và giữ lửa nghề nghiệp.” — Bùi Công Duyến
Tương lai của nghề báo không nằm ở việc “viết nhanh hơn AI”, mà ở khả năng xác thực dữ liệu, đặt câu hỏi đúng, kể chuyện có chiều sâu và kết nối với cộng đồng – những điều công nghệ chưa thể làm thay.
✅ Kết luận: AI là đồng nghiệp, không phải đối thủ
Tác nghiệp báo chí thời AI đòi hỏi một tinh thần mới: biết dùng công nghệ, nhưng không đánh mất bản sắc người làm báo. Người thắng cuộc không phải là AI, mà là nhà báo biết cộng tác với AI đúng cách.
Trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo, người giữ vững tư duy, lương tri và đạo đức nghề nghiệp sẽ là người làm chủ tương lai của báo chí.
