Trong làn sóng chuyển đổi số, đặc biệt là sự xâm nhập ngày càng sâu rộng của trí tuệ nhân tạo (AI) vào lớp học, vai trò của người giáo viên đã thay đổi một cách căn bản. Giáo viên không còn là “người truyền đạt tri thức” đơn thuần, mà trở thành người kiến tạo môi trường học tập, kiểm chứng thông tin, hướng dẫn tư duy phản biện, và đảm bảo tính nhân văn trong quá trình dạy – học bằng công nghệ.
Tài liệu “Hướng dẫn sử dụng trí tuệ nhân tạo trong Dạy và Học” (VNIES, 2025) đã dành một chương riêng đề cập đến yêu cầu năng lực AI đối với người dạy, đặt ra một chuẩn mới cho nghề nghiệp sư phạm trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo.
📚 1. Năng lực AI dành cho giáo viên: Không phải biết dùng công cụ, mà là làm chủ tư duy
Tài liệu đề xuất một khung năng lực AI dành cho giáo viên theo bốn trục chính:
🧭 a. Tư duy lấy con người làm trung tâm
Giáo viên cần nhận thức rõ: AI là công cụ hỗ trợ – không thay thế giáo viên hay học sinh. Mọi thiết kế bài giảng, phương pháp giảng dạy, đánh giá đều phải đảm bảo yếu tố nhân bản, hòa nhập và phát triển toàn diện.
🔍 Biểu hiện:
- Biết đánh giá mức độ phù hợp của AI với từng nhóm học sinh.
- Biết đặt giới hạn, quy định rõ ràng vai trò của AI trong lớp học.
⚖️ b. Đạo đức nghề nghiệp trong thời đại AI
Không chỉ là đạo đức sư phạm, giáo viên thời AI cần:
- Bảo vệ dữ liệu cá nhân học sinh.
- Tránh lạm dụng AI tạo nội dung.
- Thực hiện nguyên tắc minh bạch – giải trình trong chấm điểm và đánh giá.
📌 Lưu ý: Mọi nội dung AI tạo ra phải được kiểm chứng, dẫn nguồn và chỉ sử dụng nếu đảm bảo tính chính xác, không đạo văn, không thiên vị.
🔧 c. Năng lực công nghệ – kỹ thuật
Giáo viên cần có khả năng:
- Lựa chọn và sử dụng công cụ AI phù hợp với mục tiêu bài học.
- Tích hợp công cụ tạo sinh (ChatGPT, Curipod, MagicSchool…) vào hoạt động dạy học.
- Phân tích dữ liệu học tập (qua AI dashboard) để điều chỉnh phương pháp.
📍 Không yêu cầu lập trình, nhưng giáo viên cần hiểu cách AI ra quyết định, có khả năng đặt prompt phù hợp, phân tích đầu ra, và phản biện khi cần thiết.
🧪 d. Thiết kế hoạt động học có AI
Năng lực cao nhất của giáo viên là tạo ra môi trường học tập sử dụng AI một cách hiệu quả, sáng tạo và có định hướng.
Ví dụ:
- Thiết kế dự án cho học sinh dùng AI tạo bản đồ tư duy, sau đó phản biện chéo.
- Giao bài tập viết luận bằng AI, yêu cầu học sinh phản biện và sửa nội dung của chính AI.
➡️ Chuyển từ “dạy cách dùng AI” sang “dùng AI để dạy cách học”.
🧩 2. Vai trò mới: Người gác cổng đạo đức và người dẫn đường tư duy
Trong bối cảnh học sinh ngày càng dễ tiếp cận AI, thì giáo viên trở thành người gác cổng giá trị, giúp học sinh:
- Phân biệt đâu là thông tin chính xác – đâu là sản phẩm ảo tưởng.
- Học cách trích dẫn AI, đánh giá đầu ra, tránh lệ thuộc máy móc.
- Phát triển tư duy sáng tạo, nhân văn khi cùng AI sáng tác – học tập.
🎓 Người thầy không thể dạy đạo đức bằng lời – mà phải dạy bằng cách dùng AI một cách có trách nhiệm.
🛠️ 3. Đào tạo giáo viên: Từ bồi dưỡng kỹ thuật đến phát triển năng lực toàn diện
Muốn AI vào lớp học một cách hiệu quả, cần:
- 🧑💻 Đào tạo giáo viên về kỹ năng số, an ninh mạng, và đạo đức AI.
- 📘 Tích hợp AI vào các chương trình bồi dưỡng thường xuyên.
- 🤝 Tạo cộng đồng giáo viên chia sẻ cách ứng dụng AI trong giảng dạy.
🧩 Ví dụ mô hình nên triển khai:
- Tập huấn theo mô-đun: “AI tạo sinh”, “AI & đánh giá học tập”, “Đạo đức AI trong giáo dục”…
- Cung cấp danh mục công cụ AI đã kiểm chứng phù hợp với giáo viên phổ thông.
📣 Kết luận: AI có thể thay đổi giáo dục, nhưng giáo viên là người định hướng thay đổi
Trong thời đại AI, nếu chỉ cập nhật kỹ thuật mà không đổi mới tư duy, giáo viên dễ bị động hoặc trở thành người “nhập liệu” cho công nghệ.
Ngược lại, nếu được trao quyền – được huấn luyện đúng cách – người thầy có thể trở thành “nhà kiến trúc sư học tập số”, dẫn dắt học sinh đi qua rừng dữ liệu bằng la bàn giá trị, đạo đức và sáng tạo.
💬 Như một nhà giáo Phần Lan từng nói:
“Không phải AI giỏi đến đâu, mà là con người dùng AI để trở nên tốt hơn như thế nào.”
