Trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay đổi cách học, cách dạy và cả cách tổ chức nhà trường. Nhưng để AI thực sự trở thành một phần tích hợp của hệ sinh thái giáo dục, chứ không phải “công cụ phong trào”, các trường học cần một chiến lược triển khai bài bản: từ hạ tầng kỹ thuật đến văn hóa tổ chức, từ phát triển năng lực giáo viên đến bảo vệ học sinh.
Tài liệu của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (VNIES, 4/2025) đã đưa ra các khuyến nghị rõ ràng về cách triển khai AI ở cấp trường – như một bản thiết kế chiến lược chuyển đổi số toàn diện và nhân văn.
🧱 1. Hạ tầng công nghệ: Không cần cao cấp, cần phù hợp và đồng đều
Điều kiện tiên quyết để triển khai AI là hạ tầng. Tuy nhiên, điều quan trọng không phải là đầu tư những công cụ đắt đỏ, mà là xác định rõ nhu cầu và khả năng thực tế của nhà trường.
Yêu cầu tối thiểu:
- Kết nối internet ổn định và đủ băng thông.
- Thiết bị đầu cuối: máy tính, máy chiếu, điện thoại/tablet với cấu hình tương thích.
- Phần mềm – nền tảng: Các ứng dụng AI được kiểm duyệt, thân thiện với giáo viên và học sinh.
🧩 Khuyến nghị:
Trường học nên ưu tiên sử dụng các nền tảng mở, miễn phí, dễ triển khai như:
- Curipod, MagicSchool, ChatGPT miễn phí (với kiểm soát)
- Google Workspace for Education + AI hỗ trợ
- Microsoft Copilot trong Office 365
👨🏫 2. Nâng cao năng lực đội ngũ: Đào tạo giáo viên – bồi dưỡng hiệu trưởng
Chuyển đổi AI không thể thành công nếu người đứng lớp không tự tin hoặc không biết cách triển khai. VNIES đặc biệt nhấn mạnh vai trò then chốt của giáo viên và hiệu trưởng như sau:
Đối với giáo viên:
- Biết chọn công cụ AI phù hợp mục tiêu dạy học.
- Biết thiết kế hoạt động học tích hợp AI.
- Hiểu và giảng dạy các nguyên tắc đạo đức AI.
Đối với lãnh đạo nhà trường:
- Xây dựng kế hoạch chuyển đổi có lộ trình rõ ràng.
- Chỉ đạo sử dụng AI trong quản trị dữ liệu học tập, đánh giá tiến bộ học sinh.
- Tổ chức tập huấn định kỳ và chia sẻ thực hành tốt.
➡️ Khuyến nghị: Các trường cần có “Tổ công tác AI” gồm đại diện Ban giám hiệu, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên nòng cốt để tư vấn và triển khai chiến lược hiệu quả.
📋 3. Chính sách nội bộ: Cần quy định rõ ràng để tránh lạm dụng
Một trong những lo ngại lớn nhất hiện nay là AI bị lạm dụng trong chép bài, đạo văn, gian lận… hoặc gây ảnh hưởng đến bảo mật thông tin học sinh.
Do đó, mỗi trường cần ban hành quy định sử dụng AI, với các nội dung:
- Các công cụ AI nào được phép sử dụng trong lớp học.
- Cách trích dẫn khi học sinh dùng AI làm bài.
- Cơ chế kiểm soát dữ liệu, quyền riêng tư và đạo đức số.
📌 Ví dụ thực tiễn:
Trường có thể yêu cầu học sinh khi nộp bài sử dụng AI phải kèm theo mô tả: công cụ đã dùng, prompt đã nhập, nội dung đã điều chỉnh ra sao – để phát triển tư duy phản biện thay vì chỉ chép lại.
🧠 4. Văn hóa học tập với AI: Xây dựng từ tư duy phản biện và hợp tác
Đưa AI vào trường học không chỉ là kỹ thuật – mà là sự chuyển đổi văn hóa giáo dục: học sinh học chủ động hơn, giáo viên dạy linh hoạt hơn, nhà trường quản trị thông minh hơn.
Mục tiêu văn hóa số:
- Tư duy phản biện: học sinh biết đánh giá, đối thoại với kết quả từ AI.
- Sáng tạo: học sinh coi AI là công cụ hỗ trợ ý tưởng, không thay thế ý tưởng.
- Chịu trách nhiệm: giáo viên, học sinh hiểu rõ giới hạn và trách nhiệm của mình khi dùng AI.
🎓 Chiến lược gợi ý:
Tổ chức các dự án học sinh sáng tạo với AI, thi “viết lại bài AI đã tạo theo phong cách riêng”, câu lạc bộ “AI và tôi” để lan tỏa tinh thần khai thác AI có trách nhiệm.
📈 5. Đánh giá – theo dõi tác động AI: Cần có dữ liệu và cơ chế cải tiến
Việc triển khai AI cần được giám sát, đánh giá liên tục về hiệu quả giảng dạy, thái độ học sinh, và các rủi ro phát sinh.
Nhà trường nên:
- Giao ban định kỳ về hiệu quả sử dụng AI theo tổ bộ môn.
- Lấy phản hồi từ học sinh, phụ huynh.
- Có cơ chế xử lý sai phạm khi lạm dụng công cụ.
🧩 Tài liệu VNIES đề xuất: Lồng ghép các tiêu chí đánh giá AI vào công cụ đánh giá chất lượng nhà trường và hoạt động chuyên môn giáo viên.
📣 Kết luận: AI không tự làm tốt giáo dục – cần một chiến lược có người dẫn dắt
Công nghệ AI chỉ thực sự trở thành đòn bẩy chuyển hóa giáo dục nếu nhà trường có tầm nhìn, có lộ trình và có hành động cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế.
Sự thành công không đến từ việc trường có bao nhiêu máy tính, dùng bao nhiêu công cụ hiện đại – mà từ cách giáo viên và học sinh hiểu – hợp tác – và phát triển cùng AI, dưới một hệ sinh thái giáo dục nhân văn, công bằng và đổi mới.
