AI đang tạo ra một cuộc cách mạng thầm lặng trong giáo dục – từ cách học sinh tiếp nhận tri thức, cách giáo viên thiết kế bài dạy, đến cách nhà trường quản lý chất lượng học tập. Nhưng nếu không có một hệ sinh thái được quy hoạch, định hướng và quản lý bài bản, chúng ta sẽ chứng kiến sự phát triển manh mún, lệch chuẩn, thậm chí phản giáo dục.
Tài liệu “Hướng dẫn sử dụng trí tuệ nhân tạo trong Dạy và Học” của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (VNIES, 4/2025) không chỉ đưa ra khung đạo đức và năng lực, mà còn gián tiếp đề xuất một hệ sinh thái AI cần xây dựng từ cấp chính sách – đào tạo – trường học – giáo viên – người học.
Dưới đây là 7 khuyến nghị chiến lược cấp quốc gia và địa phương để AI không chỉ “vào lớp học”, mà còn “ở lại một cách bền vững”.
🧱 1. Xây dựng chiến lược quốc gia về AI trong giáo dục
🎯 Tình trạng hiện nay: Nhiều địa phương và cơ sở giáo dục triển khai AI theo kiểu tự phát, phụ thuộc công cụ bên ngoài, thiếu định hướng tổng thể.
✅ Khuyến nghị:
- Bộ GD&ĐT cần ban hành Chiến lược quốc gia về ứng dụng AI trong giáo dục đến năm 2030.
- Xác định rõ mục tiêu, lộ trình, nhóm công cụ ưu tiên, nguyên tắc đạo đức, chuẩn kỹ năng số, tích hợp vào chương trình giáo dục phổ thông và bồi dưỡng giáo viên.
📋 2. Xây dựng Bộ quy tắc đạo đức AI dành riêng cho giáo dục Việt Nam
🎯 Tình trạng: Các nguyên tắc hiện nay còn chung chung, thiếu khung thực thi cụ thể ở cấp trường.
✅ Khuyến nghị:
- Dựa trên tài liệu của VNIES và UNESCO, cần xây dựng Bộ quy tắc đạo đức AI trong trường học Việt Nam.
- Có thể ban hành dưới dạng văn bản hướng dẫn kèm biểu mẫu kiểm tra – đánh giá việc tuân thủ đạo đức AI trong từng hoạt động dạy học, kiểm tra, quản lý.
🧑🏫 3. Phát triển khung năng lực AI cho giáo viên – học sinh theo cấp học
🎯 Tình trạng: Hiện chưa có chuẩn kỹ năng số và AI chính thức áp dụng đại trà.
✅ Khuyến nghị:
- Ban hành Khung năng lực số & AI cho giáo viên và học sinh, theo 3 cấp độ: cơ bản – phát triển – đổi mới.
- Gắn kết chặt chẽ với khung chương trình GDPT 2018 và các hoạt động giáo dục STEM/STEAM.
- Triển khai các chứng chỉ số hoặc mô đun đào tạo AI ngắn hạn cho giáo viên và cán bộ quản lý.
🏫 4. Hỗ trợ xây dựng hạ tầng – nền tảng AI quốc nội phù hợp giáo dục
🎯 Tình trạng: Phần lớn công cụ AI đang dùng là sản phẩm nước ngoài, thiếu kiểm soát dữ liệu, thiếu nội dung giáo dục Việt Nam.
✅ Khuyến nghị:
- Hỗ trợ phát triển các nền tảng AI nội địa, ví dụ: chatbot giáo dục thuần Việt, hệ thống sinh đề tự động hóa, chấm bài AI cho Tiếng Việt…
- Xây dựng kho học liệu số tích hợp AI có nội dung theo SGK chính thống, chuẩn hoá ngữ liệu.
🧪 5. Tổ chức thí điểm – đánh giá tác động AI trước khi nhân rộng
🎯 Tình trạng: Chưa có dữ liệu cụ thể về hiệu quả – rủi ro – tác động của AI đến kết quả học tập và phát triển toàn diện của học sinh Việt Nam.
✅ Khuyến nghị:
- Triển khai các mô hình thí điểm AI tại trường THCS, THPT ở từng vùng miền.
- Xây dựng bộ công cụ đánh giá tác động AI (tăng động lực học, phát triển năng lực, đạo đức học tập…).
- Dựa trên đó mới xây dựng mô hình mở rộng toàn quốc.
📚 6. Đưa giáo dục AI vào chương trình học chính khóa
🎯 Tình trạng: Giáo dục AI mới chỉ nằm rải rác trong các hoạt động trải nghiệm hoặc CLB.
✅ Khuyến nghị:
- Tích hợp các chủ đề AI (đạo đức, ứng dụng, phản biện AI) vào môn Tin học, GDCD, Ngữ văn, Lịch sử…
- Khuyến khích các trường tổ chức dự án liên môn với chủ đề “AI và đời sống” để rèn luyện kỹ năng 4C.
🤝 7. Huy động sự tham gia đa tác nhân: Nhà trường – doanh nghiệp – phụ huynh – học sinh
🎯 Tình trạng: Triển khai AI vẫn chủ yếu đơn tuyến – giáo viên tự học, hiệu trưởng tự lo, phụ huynh không hiểu, học sinh tự sử dụng thiếu định hướng.
✅ Khuyến nghị:
- Tổ chức các diễn đàn AI học đường, kết nối trường học – chuyên gia – doanh nghiệp công nghệ – phụ huynh.
- Thiết lập các “Câu lạc bộ AI học sinh” và “Tổ giáo viên AI nòng cốt” ở cấp trường/huyện.
- Huy động doanh nghiệp hỗ trợ hạ tầng và tập huấn AI cho đội ngũ.
📣 Kết luận: AI có thể đi nhanh, nhưng giáo dục cần đi đúng
AI không chỉ là công nghệ – mà là thách thức về tầm nhìn, đạo đức và cách tổ chức giáo dục. Nếu triển khai thiếu chiến lược, chúng ta có thể lặp lại những sai lầm của quá khứ: chạy theo công cụ, quên mất mục tiêu giáo dục.
Nhưng nếu có chính sách đúng, hành động sớm, và triển khai theo lộ trình vững chắc, AI sẽ không chỉ làm mới lớp học – mà làm mới tư duy giáo dục Việt Nam theo hướng nhân văn, hiện đại và bình đẳng.
