Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) đang thâm nhập mạnh mẽ vào mọi lĩnh vực của đời sống, giáo dục không thể đứng ngoài cuộc. Nhận thức rõ vai trò thiết yếu của giáo viên, học sinh và nhà quản lý trong việc làm chủ công nghệ mới, UNESCO đã xây dựng Khung năng lực AI trong giáo dục – một công cụ chiến lược định hướng phát triển toàn diện năng lực cho các bên liên quan trong hệ sinh thái giáo dục.
🎯 Mục tiêu của Khung năng lực AI
Khung năng lực này được phát triển với định hướng rõ ràng cho từng đối tượng tham gia vào giáo dục, từ người học đến người quản lý:
✅ Đối với giáo viên
- Nâng cao kiến thức và kỹ năng công nghệ, giúp giáo viên không chỉ làm quen mà còn ứng dụng hiệu quả AI trong giảng dạy.
- Tích hợp AI vào nội dung, phương pháp và môi trường học tập, hướng tới dạy học cá thể hóa và phát triển năng lực thế kỷ 21.
- Truyền đạt đạo đức AI cho học sinh, nâng cao nhận thức về quyền riêng tư, thành kiến thuật toán, và trách nhiệm công nghệ.
- Đánh giá và phát triển năng lực học sinh, sử dụng các công cụ AI để hỗ trợ kiểm tra và phản hồi học tập.
✅ Đối với nhà quản lý giáo dục
- Xây dựng chính sách giáo dục ứng dụng AI, tạo môi trường thuận lợi cho đổi mới và chuyển đổi số.
- Hỗ trợ và triển khai các chương trình đào tạo giáo viên, đảm bảo giáo viên được tiếp cận và làm chủ công nghệ mới.
- Giám sát, đánh giá hiệu quả sử dụng AI, đảm bảo an toàn, minh bạch và đạo đức trong hệ thống giáo dục.
- Chú trọng các nguyên tắc công bằng, không để ai bị bỏ lại phía sau trong cuộc chuyển đổi số.
✅ Đối với học sinh
- Hiểu được khái niệm và hoạt động cơ bản của AI, không chỉ là người dùng mà còn trở thành người kiến tạo.
- Sử dụng AI một cách có đạo đức, cân nhắc tác động xã hội, quyền riêng tư và trách nhiệm khi sử dụng công nghệ.
- Phát triển kỹ năng kỹ thuật số và tư duy logic, hướng tới năng lực giải quyết vấn đề và tư duy phản biện.
- Nuôi dưỡng công dân số trong thời đại AI, biết cách xác định, đánh giá và thích ứng với các thay đổi công nghệ.
🧑🏫 5 Năng lực cốt lõi dành cho giáo viên
UNESCO xác định 5 trụ cột chính cấu thành năng lực AI dành cho người giáo viên:
- Tư duy lấy người học làm trung tâm: Đặt người học, sự phát triển cá nhân và bối cảnh xã hội lên hàng đầu khi thiết kế và triển khai công nghệ AI trong giảng dạy.
- Đạo đức của AI: Hiểu rõ các nguy cơ, thiên kiến, quyền riêng tư, đảm bảo công bằng và minh bạch khi sử dụng AI trong lớp học.
- Kiến thức nền tảng và ứng dụng AI: Nắm được cách AI hoạt động, khả năng ứng dụng trong giảng dạy, các công cụ AI hỗ trợ quản lý lớp, đánh giá và cá nhân hóa học tập.
- Phương pháp sư phạm giảng dạy AI: Thiết kế bài học tích hợp AI, sử dụng AI như một đối tác hỗ trợ học tập, khơi gợi sự tò mò và sáng tạo của học sinh.
- AI cho phát triển chuyên môn: Sử dụng AI để tự học, phát triển nghề nghiệp liên tục, nghiên cứu và đổi mới phương pháp giáo dục.
👨🎓 5 Năng lực cốt lõi dành cho học sinh
Đối với học sinh, Khung năng lực AI định hướng phát triển toàn diện cả tư duy lẫn kỹ thuật:
- Tư duy lấy người làm trung tâm: Biết cách phát triển, lựa chọn và sử dụng các hệ thống AI vì lợi ích của con người và xã hội.
- Đạo đức của AI: Có khả năng phân tích các tác động xã hội, xác định rủi ro đạo đức và hành xử có trách nhiệm với công nghệ.
- Kỹ năng và ứng dụng AI: Làm quen với các nguyên lý của AI, vận dụng vào thực tiễn cuộc sống như chatbot, học máy, đề xuất nội dung…
- Thiết kế hệ thống AI: Bắt đầu từ tư duy giải quyết vấn đề, xác định dữ liệu đầu vào, hiểu thuật toán cơ bản và mô hình hóa giải pháp AI.
- Học cách xác định và phân tích: Phân tích dữ liệu, đánh giá hiệu quả hệ thống AI, nhận biết thiên kiến, phát hiện lỗi và điều chỉnh mô hình.
🌍 Kết luận: Hành trình giáo dục trong thời đại AI bắt đầu từ năng lực
Khung năng lực AI của UNESCO không chỉ là tài liệu hướng dẫn – mà là kim chỉ nam để giáo dục chuyển mình mạnh mẽ trước làn sóng AI. Từ lớp học đến phòng họp quản lý, từ học sinh đến giáo viên, tất cả đều cần được trang bị để chủ động, có trách nhiệm và sáng tạo với công nghệ.
Khi giáo dục có AI làm bạn đồng hành, hành trình học tập sẽ không chỉ hiệu quả hơn – mà còn nhân văn và bền vững hơn.
