Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành vũ khí chiến lược trong thế kỷ 21, Hoa Kỳ đã và đang triển khai một loạt cơ chế đặc thù nhằm duy trì lợi thế cạnh tranh trước đối thủ lớn nhất – Trung Quốc. Các hành động gần đây của Chính phủ Mỹ không còn dừng ở mức định hướng chính sách, mà đã chuyển hóa thành những lệnh hành pháp, luật pháp cụ thể và chiến dịch kiểm soát công nghệ quy mô lớn.
Dưới đây là những minh chứng rõ ràng cho thấy Mỹ đang điều chỉnh toàn bộ hệ sinh thái công nghệ để bước vào giai đoạn tăng tốc trong cuộc đua AI toàn cầu.
Ngày 14/1/2025, Tổng thống Joe Biden ký ban hành lệnh hành pháp đặc biệt nhằm thúc đẩy xây dựng hạ tầng AI quốc gia, đặc biệt là các trung tâm dữ liệu AI quy mô lớn, sử dụng năng lượng sạch và đặt tại các khu vực chiến lược.
Lệnh này cho phép rút gọn quy trình đấu thầu, cấp phép và đầu tư, đồng thời khuyến khích các công ty công nghệ đầu tư vào mạng lưới siêu máy tính phục vụ huấn luyện mô hình AI. Đây là nỗ lực nhằm bảo đảm Mỹ không tụt hậu trong khi Trung Quốc đang đẩy mạnh xây dựng các trung tâm AI tại Bắc Kinh, Thượng Hải và Quảng Châu.
“Chúng tôi không thể chờ đợi – chúng tôi cần hành động nhanh hơn, thông minh hơn, mạnh mẽ hơn để giữ vị thế dẫn đầu” — một quan chức cấp cao Nhà Trắng chia sẻ với Business Insider (14/1/2025).
🛑 Siết chặt kiểm soát xuất khẩu chip AI sang Trung Quốc
Một trong những đòn bẩy quan trọng của Mỹ là chính sách kiểm soát xuất khẩu chip AI tiên tiến. Từ năm 2023, Mỹ đã cấm xuất khẩu các dòng GPU hàng đầu như NVIDIA A100, H100 và gần đây là H200 sang Trung Quốc, với lý do bảo vệ an ninh quốc gia và ngăn chặn khả năng sử dụng vào mục đích quân sự.
Tới tháng 4/2025, Bộ Thương mại Mỹ tiếp tục mở rộng danh sách, yêu cầu các công ty phải có giấy phép đặc biệt nếu muốn bán chip AI hoặc phần mềm học sâu cho bất kỳ tổ chức nào có liên hệ với Trung Quốc. Điều này đã làm chậm lại tiến độ huấn luyện các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) của Trung Quốc và buộc nước này phải đầu tư vào chip nội địa.
“Nếu Trung Quốc có siêu máy tính, họ có thể vượt qua chúng ta. Nếu họ không có chip mạnh, họ sẽ bị giới hạn.” — Báo cáo RAND Corporation (tháng 4/2025).
🧾 Dự luật “No Adversarial AI Act”: Cấm AI từ các nước đối thủ
Ngày 25/6/2025, các nghị sĩ Mỹ đã giới thiệu dự luật “No Adversarial AI Act”, với nội dung cấm tất cả cơ quan chính phủ liên bang sử dụng hệ thống AI có nguồn gốc từ các quốc gia được coi là “đối thủ chiến lược” như Trung Quốc, Nga, Iran và Triều Tiên.
Luật cũng yêu cầu kiểm tra bảo mật gắt gao với các sản phẩm AI có thành phần, mã nguồn hoặc dữ liệu huấn luyện từ các nước này. Ngoài ra, mọi hành vi vi phạm có thể bị phạt nặng và mất quyền truy cập ngân sách liên bang.
“Chúng ta không thể để hệ thống AI của Trung Quốc có mặt trong cơ sở hạ tầng chính phủ Mỹ.” — Hạ nghị sĩ Elise Stefanik, đồng tác giả dự luật (Reuters, 25/6/2025).
🧠 Cộng đồng doanh nghiệp kêu gọi đầu tư và đơn giản hóa pháp lý
Ngày 8/5/2025, các lãnh đạo công nghệ gồm Sam Altman (OpenAI), Satya Nadella (Microsoft) và đại diện từ AMD, Google đã ra điều trần trước Quốc hội Mỹ, đề xuất một số ưu tiên chiến lược để thúc đẩy phát triển AI trong nước:
Cắt giảm rào cản pháp lý trong việc xây dựng trung tâm dữ liệu và đào tạo AI
Tăng cường đầu tư công vào nghiên cứu AI nền tảng và mã nguồn mở
Khuyến khích xuất khẩu công nghệ sang đồng minh, đồng thời ngăn chặn rò rỉ sang Trung Quốc
Theo Reuters, phiên điều trần này được coi là bước chuyển hóa ý chí chính trị thành chính sách cụ thể, thúc đẩy hình thành một hệ sinh thái AI “Made in America”.
⚖️ Cuộc đua đã chuyển sang giai đoạn toàn diện
Không còn là cuộc đua giữa các công ty công nghệ đơn lẻ, AI đã trở thành địa chính trị công nghệ. Mỹ đang định hình một chiến lược tổng thể: từ kiểm soát chuỗi cung ứng phần cứng, luật pháp bảo vệ nội địa, cho đến đẩy mạnh hợp tác với châu Âu, Nhật Bản và Ấn Độ để tạo liên minh AI dân chủ đối trọng với ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực BRICS+.
Trong khi đó, Trung Quốc cũng không ngồi yên. Bắc Kinh đang đầu tư mạnh vào AI quân sự, học máy tự huấn luyện, mô hình đa ngôn ngữ và đặc biệt là nỗ lực tự sản xuất GPU nội địa, với các startup như Biren, Moore Threads được chính phủ rót vốn trực tiếp.
📌 Kết luận
Hoa Kỳ đang triển khai các cơ chế đặc thù với tốc độ chưa từng có để giữ thế chủ động trong cuộc đua AI toàn cầu. Từ hành lang pháp lý, ưu đãi tài chính, kiểm soát công nghệ đến sự vào cuộc của các CEO công nghệ lớn, tất cả đang hướng tới một mục tiêu chung: bảo vệ vị thế dẫn đầu của Mỹ trước sự trỗi dậy của Trung Quốc.
Trong thế kỷ 21, nơi AI có thể thay đổi cán cân quyền lực, không quốc gia nào có thể đứng ngoài cuộc. Và Mỹ đang cho thấy họ sẵn sàng chiến đấu trên mọi mặt trận – công nghệ, chính trị và chiến lược – để định hình tương lai trí tuệ nhân tạo toàn cầu./.
🔍 Nguồn tham khảo:
Business Insider – “Biden signs executive order to accelerate AI infrastructure build-out” (14/01/2025)
Reuters – “US AI execs urge Congress to export more, beat China in AI” (08/05/2025)
Reuters – “US lawmakers introduce bill to bar Chinese AI” (25/06/2025)
RAND Corporation – “How America can stay ahead of China in the AI race” (04/2025)
