Trong vài năm trở lại đây, khái niệm “AI tạo sinh” (Generative AI) không còn xa lạ với giáo viên Việt Nam. Các công cụ như ChatGPT, Curipod, MagicSchool, Diffit… đã và đang bước vào lớp học với tốc độ chóng mặt. Nhưng cũng chính điều đó đặt ra một câu hỏi sống còn: sử dụng thế nào để AI tạo sinh không chỉ “làm giúp”, mà thực sự “hỗ trợ học tập” đúng hướng sư phạm?
Tài liệu của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam (VNIES, 4/2025) đã có phần hướng dẫn cụ thể và nguyên tắc đạo đức khi ứng dụng AI tạo sinh trong dạy học. Bài viết này tổng hợp và mở rộng các gợi ý thực tiễn để giáo viên có thể triển khai AI tạo sinh một cách linh hoạt – hiệu quả – và an toàn.
🧠 1. AI tạo sinh là gì và tại sao cần trong lớp học?
AI tạo sinh là loại trí tuệ nhân tạo có khả năng sinh ra nội dung mới: văn bản, hình ảnh, âm thanh, mã lệnh… dựa trên dữ liệu đầu vào.
Trong giáo dục, AI tạo sinh hỗ trợ:
- ✏️ Soạn giáo án nhanh theo chuẩn đầu ra.
- 🧪 Tạo đề kiểm tra phù hợp nhiều mức độ nhận thức.
- 🎨 Sinh câu hỏi tư duy mở, tình huống học tập phong phú.
- 📊 Tóm tắt tài liệu – chuyển đổi nội dung – minh họa hình ảnh – phiên âm bài học.
- 🧍♂️ Hỗ trợ học sinh cá nhân hóa việc học, luyện viết, luyện nói.
🎯 Tuy nhiên: AI không thay thế người dạy – AI cần người dạy hướng dẫn để ra nội dung phù hợp, chính xác và nhân văn.
🛠️ 2. Các công cụ AI tạo sinh phổ biến và cách ứng dụng sư phạm
✨ a. ChatGPT (OpenAI)
- 💬 Dùng để tạo câu hỏi trắc nghiệm, viết đoạn văn mẫu, gợi ý kịch bản dạy học.
- ✅ Cách dùng hiệu quả: Đặt prompt cụ thể theo năng lực học sinh.
📌 Ví dụ prompt:
“Viết giúp tôi một đoạn văn mẫu lớp 5 tả con mèo, độ dài 100 từ, từ vựng đơn giản, giàu hình ảnh, khơi gợi tình cảm.”
🎓 Lưu ý: Luôn kiểm tra lại nội dung, khuyến khích học sinh phản biện kết quả từ ChatGPT.
✨ b. Curipod (curipod.com)
- 🖼️ Tạo bài thuyết trình tương tác, hoạt động nhóm, trò chơi đố vui.
- 🧩 Tự động sinh slide + câu hỏi tương tác theo chủ đề + cấp học.
📌 Cách dùng:
- Nhập chủ đề → chọn khối lớp → chọn kiểu hoạt động → tải bài giảng.
- Giáo viên có thể chỉnh sửa và thêm hướng dẫn cá nhân hóa.
🎓 Ứng dụng trong giờ dạy: Mở bài, kiểm tra nhanh, làm “băng nhóm kiến thức”.
✨ c. MagicSchool.ai
- 📋 Tạo giáo án, bảng kiểm, đánh giá học sinh, viết nhận xét học bạ.
- 🎓 Có chế độ riêng cho giáo viên + học sinh + phụ huynh.
📌 Đặc biệt hữu ích với:
- Giáo viên nhiều lớp, cần hỗ trợ hành chính nhanh chóng.
- Dạy học sinh đặc biệt cần cá nhân hóa kế hoạch học tập.
✨ d. Diffit (diffit.me)
- 📚 Biến nội dung bất kỳ thành bài đọc – câu hỏi – hoạt động theo cấp độ lớp.
- 🧠 Hỗ trợ học sinh đọc hiểu, luyện từ vựng, suy luận, tư duy phản biện.
🎓 Ví dụ: Nhập đoạn văn về môi trường → Diffit tạo bản đọc cho học sinh lớp 4 + 5 câu hỏi trắc nghiệm và tự luận + từ khóa chính.
⚖️ 3. Nguyên tắc sư phạm khi dùng AI tạo sinh
- Rõ mục tiêu – rõ người học: AI chỉ hiệu quả nếu prompt phản ánh đúng năng lực và nhu cầu người học.
- Kiểm tra – điều chỉnh – phản biện: Không lấy 100% đầu ra AI để dạy học.
- Tích hợp, không thay thế: Dùng AI để hỗ trợ thiết kế bài học, không thay toàn bộ quá trình sáng tạo sư phạm.
- Minh bạch và đạo đức: Thông báo rõ cho học sinh khi sử dụng nội dung do AI hỗ trợ, tránh đạo văn.
🧩 4. Mẫu hoạt động lớp học có AI tạo sinh
🧪 Dự án “Phỏng vấn nhân vật lịch sử với ChatGPT” (Lịch sử lớp 6)
- Học sinh nhập prompt: “Tôi là phóng viên, bạn là vua Quang Trung. Hãy trả lời câu hỏi về chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa.”
- Sau đó, học sinh viết lại bài phỏng vấn, chỉ ra thông tin đúng/sai, sáng tạo đoạn kết.
🎯 Kỹ năng phát triển: kiểm chứng thông tin – kỹ năng viết sáng tạo – tư duy phản biện.
📣 Kết luận: AI tạo sinh là bạn đồng hành – không phải người thay thế
AI tạo sinh là một cuộc cách mạng thầm lặng trong giáo dục – giúp giáo viên tiết kiệm thời gian, khơi nguồn sáng tạo, mở rộng nội dung dạy học. Nhưng để công cụ đó thực sự phát huy hiệu quả, cần một tư duy sư phạm mới: linh hoạt, phê phán, hợp tác và nhân văn.
Trong tương lai, người thầy không chỉ giỏi công nghệ, mà còn giỏi “dạy học cùng công nghệ”, biến AI từ một trào lưu thành một trợ thủ đắc lực – vì người học, vì tương lai giáo dục.
